(17) 2. อาฆาตวคฺโค

1-5. ปฐมอาฆาตปฏิวินยสุตฺตาทิวณฺณนา

[161-165] ทุติยสฺส ปฐเม นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ ทุติเย อาฆาโต ปฏิวินยติ เอตฺถ, เอเตหีติ วา อาฆาตปฏิวินยาฯ เตนาห ‘‘อาฆาโต เอเตหิ ปฏิวิเนตพฺโพ’’ติอาทิฯ

นนฺตกนฺติ อนนฺตกํ, อนฺตวิรหิตํ วตฺถขณฺฑํฯ ยทิ หิ ตสฺส อนฺโต ภเวยฺย, ‘‘ปิโลติกา’’ติ สงฺขํ น คจฺเฉยฺยฯ

เสวาเลนาติ พีชกณฺณิกเกสราทิเภเทน เสวาเลนฯ อุทกปปฺปฏเกนาติ นีลมณฺฑูกปิฏฺฐิวณฺเณน อุทกปิฏฺฐิํ ฉาเทตฺวา นิพฺพตฺเตน อุทกปิฏฺฐิเกนฯ ฆมฺเมน อนุคโตติ ฆมฺเมน ผุฏฺโฐ อภิภูโตฯ จิตฺตุปฺปาทนฺติ ปฏิฆสมฺปยุตฺตจิตฺตุปฺปาทํฯ

วิสภาคเวทนุปฺปตฺติยา กกเจเนว อิริยาปถปวตฺตินิวารเณน ฉินฺทนฺโต อาพาธติ ปีเฬตีติ อาพาโธ, โส อสฺส อตฺถีติ อาพาธิโกฯ ตํสมุฏฺฐาเนน ทุกฺขิโต สญฺชาตทุกฺโขฯ พาฬฺหคิลาโนติ อธิมตฺตคิลาโนฯ คามนฺตนายกสฺสาติ คามนฺตสมฺปาปกสฺสฯ

ปสนฺนภาเวน อุทกสฺส อจฺฉภาโว เวทิตพฺโพติ อาห ‘‘อจฺโฉทกาติ ปสนฺโนทกา’’ติฯ สาทุรสตาย สาตตาติ อาห ‘‘มธุโรทกา’’ติฯ ตนุกเมว สลิลํ วิเสสโต สีตลํ, น พหลาติ อาห ‘‘ตนุสีตสลิลา’’ติฯ เสตกาติ นิกฺกทฺทมาฯ สจิกฺขลฺลาทิวเสน หิ อุทกสฺส วิวณฺณตาฯ สภาวโต ปน ตํ เสตวณฺณเมวฯ ตติยาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

ปฐมอาฆาตปฏิวินยสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. นิโรธสุตฺตวณฺณนา

[166] ฉฏฺเฐ อมริสนตฺเถติ อสหนตฺเถฯ อนาคตวจนํ กตนฺติ อนาคตสทฺทปฺปโยโค กโต, อตฺโถ ปน วตฺตมานกาลิโกวฯ อกฺขรจินฺตกา (ปาณินิ. 3.3.145-146) หิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ อโนกปฺปนามริสนตฺถวเสน อตฺถิสทฺเท อุปปเท วตฺตมานกาเลปิ อนาคตวจนํ กโรนฺติฯ

นิโรธสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-9. โจทนาสุตฺตาทิวณฺณนา

[167-9] สตฺตเม วตฺถุสนฺทสฺสนาติ ยสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ อาปตฺติ, ตสฺส สรูปโต ทสฺสนํฯ อาปตฺติสนฺทสฺสนาติ ยํ อาปตฺติํ โส อาปนฺโน, ตสฺสา ทสฺสนํฯ สํวาสปฺปฏิกฺเขโปติ อุโปสถปฺปวารณาทิสํวาสสฺส ปฏิกฺขิปนํ อกรณํฯ สามีจิปฺปฏิกฺเขโปติ อภิวาทนาทิสามีจิกิริยาย อกรณํฯ โจทยมาเนนาติ โจเทนฺเตนฯ จุทิตกสฺส กาโลติ จุทิตกสฺส โจเทตพฺพกาโลฯ ปุคฺคลนฺติ โจเทตพฺพปุคฺคลํฯ อุปปริกฺขิตฺวาติ ‘‘อยํ จุทิตกลกฺขเณ ติฏฺฐติ, น ติฏฺฐตี’’ติ วีมํสิตฺวาฯ อยสํ อาโรเปตีติ ‘‘อิเม มํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺตา อยสํ พฺยสนํ อุปฺปาเทนฺตี’’ติ ภิกฺขูนํ อยสํ อุปฺปาเทติฯ อฏฺฐมนวมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

โจทนาสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ